Sắc đẹp, sự giàu có.

Tên tiếng Việt : Hoa Mẫu Đơn.

Tên Trung Quốc : Sho-Yo (hay Shao-Yao), lộc cửu, mộc thược dược, hoa vương, lạc dương vương, phú quý hoa.

Tên tiếng Anh : Peony, mutang.

Tên tiếng Pháp : Pivoine arbustive..

Tên Latin : Paeonia officinalis.

Tên khoa học : Paeonia suffruticosa Andr..

Phân loại khoa học:

Giới (regnum): Plantae.
Ngành (divisio): Magnoliophyta.
Lớp (class): Magnoliopsida.
Bộ (ordo): Saxifragales.
Họ (familia): Paeoniaceae.
Chi (genus): Paeonia.

Ý nghĩa - Biểu tượng : Mẫu đơn là loài hoa vương giả sang trọng ở Trung Quốc biểu tượng cho sự giàu có, thịnh vượng, sắc đẹp. Ở Nhật Bản, Mẫu Đơn tượng trưng cho cuộc hôn nhân hạnh phúc với nhiều con cháu. Còn trong ngôn ngữ loài hoa phương Tây, nhờ những đặc tính y học tuyệt vời, Mẫu đơn còn được xem như một loại dược thảo chữa bệnh và mang ý nghĩa "sự e lệ".

Chi Mẫu đơn

Chi Mẫu đơn hay chi Thược dược (danh pháp khoa học: Paeonia) là chi duy nhất trong họ Mẫu đơn (Paeoniaceae). Các loài trong chi này có nguồn gốc ở châu Á, miền nam châu Âu và miền tây Bắc Mỹ.

Phần lớn các loài là cây thân thảo thường xanh, cao khoảng 0,5–1,5 m, nhưng một số loài là cây bụi thân gỗ cao tới 1,5–3 m. Chúng có các lá phức, xẻ thùy sâu và hoa lớn, thường có mùi thơm, có màu từ đỏ tới trắng hay vàng, hoa nở vào cuối mùa xuân hay đầu mùa hè. Trong quá khứ, các loài mẫu đơn/thược dược này đã được phân loại trong họ Mao lương (Ranunculaceae), cùng với các loài cỏ chân ngỗng và lê lư.

Hoa mẫu đơn có tên khoa học là Paconie Suffruticosa, thuộc họ thược dược, biệt danh Mộc thược dược, Vương hoa, Phú quý hoa, Quốc sắc thiên hương, Lan dương hoa… Nguồn gốc hoa từ thung lũng Thiểm Cam Ninh, thuộc dải Tần Lĩnh, thuộc vùng núi các tỉnh Thiểm Tây, Cam Túc và Tứ Xuyên. Hoa mẫu đơn là một loài hoa đẹp được người Trung Quốc quí trọng và ưa chuộng, có màu sắc diễm lệ, gợi cảm, cành lá thanh tao, to bằng cái bát, có bốn màu trắng, và, đỏ, tía.

Mẫu đơn có nguồn gốc từ Trung Quốc và Tây Tạng, là một trong những cây hoa được con người biết đến từ rất sớm, cách đây đã gần 4000 năm. Khi những nhà truyền giáo đạo Phật đến Nhật Bản, họ đã đem theo kiến thức về những bông hoa Mẫu đơn này. Người Nhật luôn là một dân tộc yêu hoa, nên bông hoa đẹp mới đến nhanh chóng trở thành một phần trong văn hóa của họ. Mẫu đơn là bông hoa của Tháng Sáu ở Nhật Bản. Từ Trung Hoa và Nhật Bản, nó chu du sang tận đỉnh núi Olympus, tìm cho mình một cái tên. Peony được đặt tên theo Paeon, một thầy thuốc học trò của Thần Y Asclepius trong thần thoại Hy Lạp.Ông được nữ thần Leto (mẹ của thần Mặt Trời Apollo) mách bảo cách lấy được chiếc rễ thần kỳ mọc trên đỉnh Olympus mà nó có thể xoa dịu được cơn đau của người phụ nữ khi sanh nở. Asclepius trở nên ghen tức với Paeon. Để cứu Paeon thoát chết vì sự phẫn nộ của Asclepius, thần Zeus đã biến ông thành một bông hoa Mẫu đơn.

Ngày nay, Mẫu đơn là biểu tượng của sự thịnh vượng, phồn vinh. Bạn có biết rằng, xa xưa, loài hoa vương giả này chỉ thuộc sở hữu của giới quý tộc giàu có ở Trung Quốc. Bông hoa quốc sắc thiên hương này từng rất được ưu ái qua nhiều triều đại, với mệnh danh "Chúa của muôn hoa". Nhất là giai đoạn từ thế kỷ 5 đến thế kỷ 13 sau Công Nguyên. Mẫu đơn được ca tụng trong văn thơ, nhạc và tranh vẽ lúc bấy giờ.

Thành phố Luoyang (Giang Nam ) - Trung Quốc, nổi tiếng về nhiều chủng loại Mẫu đơn phong phú, rực rỡ sắc màu nhờ thời tiết ôn hòa và đất đai thích hợp. Ngày 21/9/1982, người dân Luoyang chính thức chọn Mẫu đơn là biểu tượng hoa của thành phố mình. Tháng 4 là tháng của Hoa Mẫu Đơn, thật sự là mùa vui cho những người yêu hoa ở xứ sở này. Hoa Mẫu đơn nở đẹp lộng lẫy, hương thơm, sắc màu hoa hiện diện khắp nơi trong thành phố. Và lễ hội Mẫu đơn Louyang - Luoyang Peony Festival được tổ chức từ 15/4 - 25/4 hằng năm là một lễ hội văn hóa lớn, niềm tự hào của cư dân Luoyang. Suốt mùa lễ hội, tưng bừng những đèn lồng sặc sỡ, các hoạt động kinh tế cũng khá nhộn nhịp, không khí vui tươi và gây một ấn tượng sâu sắc cho tất cả các du khách trên khắp thế giới đến chơi. Ở Luoyang có những loài Mẫu đơn quý hiếm, màu sắc thay đổi lạ, hay cả những bông hoa lớn đến hàng trăm cánh, sống đã hàng trăm tuổi.

Từ bao đời nay, hoa mẫu đơn là đề tài bất tận của biết bao tao nhân mặt khách. Trong thi ca, thơ phú người ta thường gọi hoa nầy là “Vua của các loại hoa”, là “Nàng tiên trong các vườn hoa”. Thành phố Lạc Dương bên Trung Quốc được xem như quê hương thứ hai của hoa mẫu đơn. Ở đây có hàng chục vạn cây hoa mẫu đơn thuộc hơn 450 loài với sắc hoa muôn màu muôn vẻ như đỏ, hồng, tía, lam, phấn, lục, đa sắc… và hàng năm ở đây đều có tổ chức cuộc triển lãm hoa. Vào thời nhà Tống, hoa mẫu đơn ở thành Lạc Dương trở thành quán quân trong thiên hạ. Thi nhân Mai Nghiêu Thần người Bắc Tống có viết:

“Lạc Dương mẫu đơn danh phẩm đa, Tự vi thiên hạ vô năng qua…”

(Mậu đơn Lạc Dương nhiều danh phẩm, Thiên hạ không đâu có thể hơn)

Ngày nay, nhân dân Lạc Dương vẫn lưu truyền một truyền thuyết về hoa mẫu đơn, rằng năm 691 Công Nguyên, Võ Tắc Thiên (đời Đường) nắm quyền binh được hai năm; một lần ngẫu hứng liền đến thăm vườn thượng uyển của hoàng cung. Đó là một ngày mùa đông lạnh giá, cỏ cây khô héo. Để biểu thị cho uy quyền của mình, bà hạ lệnh qua đêm nay, ngày mai mọi thứ hoa trong hoa viên đều phải nở. Hàng trăm loài hoa, vì sợ lệnh bà nên ngay trong đêm đó đều nẩy lộc, trổ hoa. Hôm sau, Võ Tắc Thiên ra thăm hoa viên, tất cả các loài hoa đều nở cả, duy chỉ có cây mẫu đơn là vẫn khô cành, thưa lá, không thấy nở hoa. Bà nổi cơn thịnh nộ, hạ lệnh nhổ hết cây mẫu đơn trong kinh thành Tràng An và chở ra Lạc Dương đốt cháy. Tuy thế, nhân dân Lạc Dương vẫn yêu thích mẫu đơn và tìm cách lén trồng, chăm sóc và bảo vệ chu đáo để làm sống lại hoa quý hiếm đó. Dần dà, cây mẫu đơn được nhân giống, đưa trồng đi khắp nơi và chủng loại ngày càng phong phú. Từ truyền thuyết này, hoa Mẫu đơn càng được yêu quý hơn trong dân gian. Người đương thời thấy vậy dệt bài Phú Ngọc Lâu Xuân Tứ nhằm thương hại và tán thán vẻ đẹp, sự khẳng khái của hoa Mẫu Đơn, thà chịu cảnh phong trần lưu lạc tự giải phóng cuộc đời chớ không làm vương giả chốn kinh đô, chịu giam mình trong vườn hoa tù hãm của bạo chúa, đem sắc đẹp hương thơm ban rải cho mọi người để được dự phần thanh cao.

Cũng có chuyện kể rằng, ngày xửa, ngày xưa nàng Dao Cơ là con gái út của Tây Thiên Vương Mẫu nghe lời mẹ xuống trần gian giúp vua Vũ trị thủy. Vua Vũ là người tài đức tuyệt vời được nhân dân tôn kính. Nàng Dao Cơ đem lòng yêu vua Vũ nhưng khi ngỏ lời thì Vũ Vương từ chối. Nàng Dao Cơ đau buồn rơi lệ, lạ thay nước mắt của nàng nhỏ xuống hóa thành một loại hoa đẹp lạ lùng. Vua Vũ quý trọng loài hoa đó nên đem về trồng trong chậu ngọc và đặt tên là hoa mẫu đơn.

"Peony - the friend of physicians and the praise of cooks." (Charlemagne - hoàng đế La Mã)

Sẽ là thiếu sót nếu không kể đến những khả năng kỳ diệu lạ thường của cây hoa mà người ta đã lưu truyền trong dân gian. Dược tính của Mẫu đơn chủ yếu ở rễ và hạt. Rễ cây có tính kháng sinh, giúp giảm đau, trị bỏng, làm giảm huyết áp, giúp trẻ mọc răng, chữa bệnh vàng da, dị ứng, thận...Hạt hoa từng được xem như một loại gia vị thông dụng. Những tập tục mê tín còn tin rằng nếu đeo một vòng cổ kết bằng hạt Mẫu đơn, bạn sẽ tránh được các bệnh như hủi, động kinh, mất trí và nó còn xua tan những cơn ác mộng, như một lá bùa hộ mạng bảo vệ người ta chống lại ma quỷ hay những thế lực của bóng đêm ! Khoảng năm 77 sau Công Nguyên, trong cuốn sách Pliny''s Natural History đã mô tả chi tiết về cây hoa và 20 bệnh chữa bằng những bộ phận của nó. Không lâu sau đó, Dioscoride cũng đã viết một luận án về những cây thảo dược, trong đó có Peony. Vì là một cây thuốc quan trọng, dược liệu Mẫu đơn được sản xuất với lượng lớn hằng năm nhằm đáp ứng nhu cầu ở Trung Quốc và thể giới.

Biểu tượng và sử dụng

Hoa mẫu đơn là một trong số các hoa đã được sử dụng lâu nhất trong văn hóa trang trí và là một trong các biểu trưng quốc gia của Trung Quốc. Cùng với hoa mai, nó là biểu tượng thực vật truyền thống của quốc gia này, tại đây người ta gọi nó là 牡丹 (mẫu đơn). Năm 1903, nhà Thanh tuyên bố rằng mẫu đơn là quốc hoa. Hiện nay, Trung Hoa dân quốc tại Đài Loan đã chọn hoa mai (Prunus mume) là quốc hoa, trong khi Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa không có quốc hoa chính thức. Năm 1994, hoa mẫu đơn đã được đề nghị làm quốc hoa sau một cuộc trưng cầu dân ý khắp toàn quốc, nhưng Đại hội đại biểu nhân dân toàn quốc đã thất bại trong việc thông qua sự lựa chọn này. Năm 2003, một quá trình lựa chọn khác cũng đã được bắt đầu, nhưng cho tới năm 2006 thì vẫn chưa có sự chọn lựa nào được đưa ra.

Thành phố cổ nổi tiếng Lạc Dương của Trung Quốc có danh tiếng như là trung tâm nuôi trồng các loài mẫu đơn. Trong lịch sử Trung Quốc, mẫu đơn của Lạc Dương luôn được coi là đẹp nhất. Hàng loạt các cuộc triển lãm hoa mẫu đơn cũng được tổ chức ở đây hàng năm.

Tại Nhật Bản, Paeonia lactiflora đã từng được gọi là ebisugusuri ("y học ngoại quốc"). Trong hán phương (sự sửa đổi lại của y học cổ truyền Trung Hoa cho thích hợp với Nhật Bản), rễ của các loài mẫu đơn được dùng để điều trị chứng co giật. Nó cũng được trồng làm cây cảnh. Người ta cũng cho rằng Paeonia lactiflora là "vua của các loài hoa".