RSS Feed (xml)
Dịu dàng - Ôn hòa
Tên tiếng Việt: đỗ quyên, sơn thạch lựu, ánh sơn hồng, mãn sơn hồng, báo xuân hoa, thanh minh hoa, sơn trà hoa.
Tên tiếng Anh : Rhododendron (/roudə'dendrən/), (Azalea là một nhánh cũng thuộc trong họ cây đỗ quyên này).
Họ : Ericaceae hay Heath (Thạch nam).
Tên khoa học: Rhododendron simsii Planch.
Phân loại khoa học:
- Giới (regnum): Plantae.
- Ngành (division): Magnoliophyta.
- Lớp (class): Magnoliopsida.
- Bộ (ordo): Ericales Dumort., 1829
- Ý nghĩa : Dịu dàng, ôn hòa, nữ tính (theo quan niệm Trung Hoa).
Thông điệp : Nhớ chăm sóc và giữ gìn sức khỏe em nhé ! (Take care of yourself for me).
Đỗ quyên có nhiều giống với nhiều màu hoa : Tử quyên đỏ tía., Hồng quyên đỏ nhạt, Bạch quyên trắng, Hoàng quyên vàng.
Bộ Thạch nam hay bộ Đỗ quyên (Ericales) là một bộ thực vật hai lá mầm lớn và đa dạng. Trong một số sách giáo khoa về thực vật học gọi là họ đỗ quyên là lấy theo tên của chi đỗ quyên (Rhododendron) thuộc họ Ericaceae, nhưng tại Wikipedia lấy theo tên chi thạch nam (Erica) cũng thuộc họ Ericaceae. Bộ này chứa nhiều loại cây từ cây thân gỗ, cây bụi, dây leo và cây thân thảo. Cùng với các loài thực vật tự dưỡng thì bộ Ericales còn có cả các loài thực vật thiếu diệp lục sống cộng sinh cùng nấm (ví dụ Sarcodes sanguinea) và thực vật ăn thịt (ví dụ chi Sarracenia).
Nhiều loài có 5 cánh hoa, thường mọc cùng nhau.
Nấm rễ là một tính chất đặc biệt, thường gắn liền với bộ Ericales. Thực vậy, sự cộng sinh với nấm ở rễ là rất phổ biến trong các đại diện của bộ này, và thậm chí người ta còn tìm thấy có 3 loại nấm chỉ có thể thấy ở bộ Ericales (gọi là ericoid, arbutoid và monotropoid mycorrhiza). Ngoài ra, vài họ trong bộ này còn đáng chú ý vì khả năng tích lũy nhôm rất cao của chúng (Jansen và những người khác, 2004).
Ericales là một bộ phổ biến rộng khắp. Các khu vực phân bổ của các họ dao động rất lớn - trong khi một số họ chỉ sinh trưởng ở vùng nhiệt đới thì một số họ khác lại tồn tại chủ yếu ở vùng cận bắc cực hay khu vực ôn đới. Toàn bộ bộ này chứa trên 8.000 loài, trong đó riêng họ Thạch nam (Ericaceae) chiếm từ 2.000-4.000 loài (theo các nguồn ước tính khác nhau).
Có lẽ loài cây quan trọng nhất trong bộ này là cây chè (Camellia sinensis) từ họ Chè (Theaceae). Bộ này cũng chứa một số loại cây cho quả ăn được, chẳng hạn cây kivi (Actinidia deliciosa), hồng (chi Diospyros) và một số loài cây ăn quả nhiệt đới khác. Nhiều loài trong bộ này cũng được trồng làm cây cảnh vì có hoa sặc sỡ.
Đỗ quyên là một trong những loài hoa cảnh rất được ưa chuộng ở nhiều nước trên thế giới bởi vẻ đẹp dịu dàng của nó. Cây có nguồn gốc ôn đới, mọc nhiều ở những vùng núi cao, thích hợp với khí hậu mát mẻ quanh năm. Đỗ quyên rất sợ nắng và nơi không thoát nước (vì thế Rhodonendron còn được gọi là họ cây khô). Rhododendron rất đa dạng phong phú về chủng loại, kích cỡ và màu sắc. Trên thế giới, đỗ quyên phân bố nhiều ở vùng ôn đới Bắc Mĩ, vùng cao nguyên tiếp giáp Á - Âu và Đông Á, khá phổ biến ở Nhật và Bắc Triều Tiên. Hoa đỗ quyên cũng hay được nhắc đến trong các tác phẩm nghệ thuật như thi ca và hội họa Nhật Bản, Triều Tiên, Trung Quốc...Ở Việt Nam, đỗ quyên có ở những vùng núi cao như Đà Lạt, Sapa, Tam Đảo, làng Trình Xuyên bên bờ sông Trà Lý phụ cận thành phố Nam Định...
Lali Guras (Rhododendron arboreum) - quốc hoa xứ Nepal
Ai đó từng nói, vẻ đẹp trọn vẹn của Nepal chỉ có thể nghiệm ra được sau khi bạn nhìn thấy những chùm đỗ quyên nở tươi tắn dưới những cây linh sam nơi xứ sở huyền thoại của những vị thần núi này.
Nepal có 30 loài Rhododendron với nhiều kiểu dáng, màu sắc và kích thước khác nhau. Và Rhododendron arboreum, tên địa phương là Lali Guras (tiếng Anh : "Rose Tree"), loài cây cao nhất (có thể đến 15m), hoa nở sớm và lâu nhất trong gia đình Rhododendron tại đây, hân hạnh được Nepal chọn làm quốc hoa. Lali Guras có nguồn gốc từ Bắc Trung bộ Ấn Độ, phân bố dọc xứ sở Nepal và ở nhiều độ cao khác nhau. Càng lên cao, hoa càng nở rực rỡ sắc màu, từ đỏ thẫm đến trắng ngà, tím, hồng, cam, vàng, kem, đốm...Ai đã ngắm cảnh núi đồi ngập tràn hoa đều thấy đây quả là những ấn tượng khó phai. Mùa đỗ quyên xứ Nepal nở đẹp nhất là mùa Xuân và chớm Hè. Lila Guras nở từ đầu tháng Hai đến giữa tháng Năm. Tháng 3, tháng 4 là thời gian đẹp nhất ở trung du, trong khi đó, tháng 5 và tháng 6 là đẹp nhất trên cao nguyên.
Người dân bản xứ cho rằng uống một ngụm nước cốt hoa Lali Guras có thể hòa tan được xương cá mắc trong cổ họng. Nhiều người còn giữ hoa trong nhà sẵn phòng khi khẩn cấp. Hoa cũng được chưng nơi thờ các vị thần và được những phụ nữ miền núi cài trên tóc làm duyên.
Người ta ăn cả hoa, có vị ngọt chua. Trẻ con thôn làng thích hút mật trong nhụy hoa. Gỗ cây dễ chặt, người dân dùng làm củi hay dụng cụ nhà bếp. Bột nhão giã từ lá non, dân làng đắp lên trán trị chứng đau đầu. Người ta còn sử dụng hương của hoa để thơm.
Đỗ quyên - biểu tượng hoa của West Virginia và Washington
Năm 1893, Hội chợ quốc tế (World's Fair) tại Chicago đã thúc đẩy phong trào chọn biểu tượng hoa cho các tiểu bang tại Mĩ. Mỗi bang được mời phải chọn một loài hoa đặc trưng làm đại diện cho mình tại Hội chợ.
Hai tiểu bang nhiều núi đồi nhất nước Mĩ, West Virginia và Washington đã chọn đỗ quyên làm biểu tượng hoa của mình.
Thực ra, lúc đó người dân xứ này vẫn còn băn khoăn chưa chọn được loài hoa ưng ý nhất cho tiểu bang mình. Mãi tới năm 1901, nhà cầm quyền George Atkinson tuyên bố, đã đến lúc phải chọn cho Virginia mẫu cờ và biểu tượng hoa của tiểu bang. Ông đề cử hoa đỗ quyên. “For a State Flower, I know none more beautiful and none more common in West Virginia, than the Rhododendron. It is found along most every vale and hillside, and is universally admired both for its beauty and fragrance.”
Rồi người ta bắt đầu đưa ra những bông hoa yêu thích khác của mình, cả trẻ em cũng được tham gia. Và như vậy, ngày 26/11/1902, Rhododendron hay "Big Laurel" ("Đại Nguyệt Quế) đã chiến thắng áp đảo với 19,000 trên tổng số 36,000 phiếu, nhiều hơn tất cả những loài hoa khác hợp lại. Đến 23/1/1903, Thượng viện thông qua và loài Rhododendron maximum chính thức trở thành State flower.
Trong lá thư gửi ban biên tập một tờ báo khi đề cử hoa đỗ quyên cho vị trí State flower của Washington, bà Alsora Hayner Fry đã ca ngợi nó : "its wild profusion, great beauty and its evergreen leaf, which goes with the Evergreen State.”
Cuộc bỏ phiếu kín để chọn bông hoa đại diện cho tiểu bang Washington khi đó chỉ dành cho phụ nữ. Thượng viện đã xác định Rhododendron là State flower ngày 10/2/1893, nhưng đến 10/2/1949 thì điều này mới chính thức đưa vào luật.
Năm 1959, luật sửa đổi một chút, trong đó chỉ định rõ loài đỗ quyên Thái Bình Dương màu hồng (Pacific Pink Rhododendron) Rhododendron macrophyllum có nghĩa tiếng Anh là Rose tree with large leaves.
Hoa đỗ quyên vị chua ngọt, tính ấm, có công dụng hòa huyết, trừ đàm, làm hết ngứa, được dùng để chữa các chứng rối loạn kinh nguyệt, bế kinh, phong thấp, thổ huyết...
Lá đỗ quyên vị chua, tính bình, có công dụng thanh nhiệt, giải độc, cầm máu, chủ trị ung thũng, mụn nhọt, xuất huyết do chấn thương, dị ứng, viêm khí phế quản...
Rễ đỗ quyên vị chua ngọt, tính ấm, có công dụng hòa huyết, trừ phong thấp, giảm đau; được dùng để chữa các chứng xuất huyết, kinh nguyệt không đều, băng lậu, trĩ xuất huyết, lỵ, viêm khớp...
Để chữa dị ứng, bạn có thể dùng lá đỗ quyên tươi nấu tắm đến khi khỏi bệnh mới thôi. Còn phụ nữ bị đau bụng hậu sản có thể lấy rễ đỗ quyên tươi 30-60 g, sắc uống 3-4 lần mỗi ngày.
Y học cổ truyền cho rằng hoa đỗ quyên có tác dụng điều kinh, trừ đàm, khử phong thấp, làm hết ngứa; vì vậy được dùng để chữa các chứng rối loạn kinh nguyệt, bế kinh, băng lậu, tổn thương do ngã, phong thấp, thổ huyết…
Lá đỗ quyên có tác dụng cầm máu, trừ phong thấp, giảm đau nên được dùng trong chữa trị các chứng xuất huyết, kinh nguyệt không đều, băng lậu, trĩ đang xuất huyết, kiết lỵ, viêm khớp, tổn thương do ngã…
(Sưu tầm trên internet)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét