POINSETTIA - HOA TRẠNG NGUYÊN

Sự trong sạch, thánh thiện

Tên tiếng Anh: Poinsettia, Holy of the Night (vì được dùng trang trí vào Giáng Sinh).

Phân loại khoa học:

Giới (regnum): Plantae.

Ngành (divisio): Magnoliophyta.

Lớp (class): Magnoliopsida.

Bộ (ordo): Malpighiales.

Họ (familia): Euphorbiaceae.

Chi (genus): Euphorbia.

Loài (species): E. pulcherrima.

Tên hai phần: Euphorbia pulcherrima Willd. cũ Klotzsch.

Trạng nguyên hay nhất phẩm hồng (danh pháp khoa học: Euphorbia pulcherrima) là tên gọi của một loài cây có nguồn gốc ở miền nam Mexico, Trung Mỹ và châu Phi.

Trong tiếng Anh người ta gọi nó là poinsettia, theo tên của một đại tá người Mỹ: Joel Roberts Poinsett, đại sứ Hoa Kỳ đầu tiên tại Mexico, là người đã đưa loài cây này vào Hoa Kỳ năm 1825. Ông vừa là một nhà khoa học, vừa là một người làm vườn lành nghề. Đại tá Poinsett là đại sứ đầu tiên của Mỹ ở Mehico, quê hương của hoa trạng nguyên, giai đoạn 1825 – 1829. Chính tay ông đã trồng những cây hoa trạng nguyên rồi gửi về Mỹ. Vì vậy trong tiếng Anh người ta gọi hoa bất tử là Poinsettia để tưởng nhớ công lao của ông. Còn từ "Pulcherrima" trong tên khoa học của hoa này có nghĩa là "đẹp nhất".

Hoa trạng nguyên là một loài hoa đặc biệt, người Trung Quốc gọi là Nhất phẩm hồng, người Nhật gọi là Tinh tinh mộc và người phương Tây là hoa Giáng sinh. Các tên gọi trong các ngôn ngữ khác là Mexican flame leaf (lá lửa Mexico), Christmas star (sao Nô en), Winter rose (hồng mùa đông), Noche Buena, hoa Ataturk (tại Thổ Nhĩ Kỳ), Pascua, 聖誕花 (thánh đản hoa), 聖誕紅 (thánh đản hồng) v.v.

Tại Hoa Kỳ, trạng nguyên có thể tìm thấy trong tự nhiên có mọc hoang dã tại Hawaii và Puerto Rico.

Điều đáng yêu của loài cây này là dáng vẻ mềm mại và đặc biệt lá chỉ chuyển màu đỏ thành hoa mỗi năm một lần vào khoảng thời gian từ Noel đến hết tết Âm lịch. Thời tiết càng lạnh và nắng thì lá chuyển màu đỏ càng tươi và đẹp. Đến tháng hai Âm lịch, lá đã chuyển màu rụng đi, cây nhìn chỉ thấy một màu xanh.

Người Tây phương quan niệm, hoa Giáng sinh tượng trưng cho sự thánh thiện, đem lại sức mạnh, hy vọng, lạc quan trong cuộc sống. Do đó, trong những tấm thiệp chúc mừng Giáng sinh và năm mới truyền thống đều có in hình những cụm hoa Giáng sinh màu đỏ, xung quanh là những chùm lá màu xanh. Ngày Noel, người ta trang hoàng trong nhà, ngoài cây thông, hang đá, còn có lẵng hoa trạng nguyên giả, những cái bánh Noel truyền thống đều có hình hoa trạng nguyên bên cạnh những quả chuông nhỏ.

	Miêu tả. Trạng nguyên là loài cây bụi hay cây thân gỗ nhỏ, thông thường cao 0,6 đến 4 m (2 tới 16 ft), phân cành nhánh nhiều. Lá ở thân dạng bầu dài, chia thùy hay có răng rộng, cuống mập; lá màu xanh đậm, bóng, gân nổi rõ, có răng cưa màu lục sẫm dài 7-16 cm (3-6 inch). Các lá trên cùng, còn gọi là lá bắc, có màu đỏ lửa, hồng hay trắng và thường bị nhầm lẫn là hoa. Hoa thực sự là các cấu trúc nhỏ màu vàng, tìm thấy ở trung tâm của các cụm lá. Lá bao quanh cụm hoa có màu đỏ chói (hoàn toàn đỏ hay chỉ đỏ 1 phần lớn phía gốc, phần đỉnh vẫn màu xanh; có chủng lá bao quanh cụm hoa màu trắng ngà, vàng lợt, hồng, vân hồng, cam, tím ... và xoắn). Chén hoa màu xanh nhạt, có một tuyến lớn màu vàng; quả nang tròn.
Các giống trạng nguyên cũng được tạo ra với các lá bắc màu cam, vàng nhạt, kem hay cẩm thạch. Hiện nay, người ta biết chính xác có 109 thứ trạng nguyên, nhưng theo kết quả một số cuộc điều tra thì khoảng 69% người Mỹ thích trạng nguyên “hoa” đỏ, 7% thích loại “hoa” trắng và 14% thích “hoa” hồng (Trang về trạng nguyên, Đại học Illinois). Trong tiếng Nahuatl, loài cây này được gọi là Cuitlaxochitl, có nghĩa là hoa phân. Tên gọi này có lẽ là do các loài chim ăn hạt và sau đó chúng đã nảy mầm từ phân chim. Độc quyền hoa trạng nguyên tại Mỹ. Cho tới khoảng năm 1981, gia đình Paul Ecke tại Encinitas, California, đã có sự độc quyền thực sự về các giống trạng nguyên tại Mỹ. Lý do đơn giản là bí mật công nghệ của gia đình này làm cho các giống trạng nguyên của những người khác không thể so sánh và cạnh tranh với các giống do gia đình này cung cấp. Một trong những điểm then chốt để thu lợi nhuận từ trạng nguyên là làm sao cho cây có thể ra nhiều cành từ một thân, tạo ra cây có hình dáng đầy đặn hơn và sặc sỡ hơn. Kỹ thuật của Eckes là việc ghép 2 thứ trạng nguyên với nhau, làm cho nó có thể thực hiện được để mọi cây giống có thể sinh cành. Tuy nhiên, từ khoảng năm 1990 thì các nhà nghiên cứu của trường đại học đã phát hiện ra hiện tượng này và công bố nó. Hiện nay, mọi người ưa thích cây cảnh đều sử dụng cùng một kỹ thuật này (Crossen, 2000).
Trồng. Trong các khu vực bên ngoài môi trường tự nhiên của nó, nói chung người ta hay trồng trạng nguyên như là một loại cây trong nhà, sao cho nó có thể tiếp nhận ánh nắng mặt trời vào buổi sáng và sau đó là bóng râm trong thời gian nóng hơn của ngày. Tuy nhiên, nó được trồng rộng rãi và rất phổ biến tại các khu vực có khí hậu cận nhiệt đới như Sydney, Australia. Do nó là loài cây cận nhiệt đới nên nó sẽ bị tàn lụi nếu nhiệt độ ban đêm xuống dưới 10° C (50° F), vì thế nó không thích hợp để trồng trong vườn tại các khu vực có khí hậu lạnh. Tương tự, nhiệt độ ban ngày trên 21° C (70° F) cũng làm giảm tuổi thọ của nó.
Trạng nguyên rất khó cho ra hoa trở lại sau khi đã ra hoa ban đầu khi mua. Loài cây này đòi hỏi một chu kỳ dài liên tục các đêm tối trời trong khoảng 2 tháng về mùa thu nhằm phát triển hoa. Ánh sáng ngẫu nhiên ban đêm trong giai đoạn này gây hại cho việc sản sinh hoa. Khi tưới nước, một điều quan trọng là không để nước dư thừa do nó ưa thích đất ẩm hơn là nước trực tiếp. Notes: Không để cây hoa ở những nơi quá lạnh hoặc những nơi khô hạn. Cần bọc kín cẩn thận lúc bạn mang cây về nhà và nhớ mở ra ngay khi bạn về đến nơi. Nên để chậu cây ở nơi có nhiều ánh sáng. Nhiệt độ thích hợp là 16 – 18o C, nhưng nhớ không để chậu hoa bên trên lò sưởi. Cần tưới nước vừa đủ, không ít quá hay nhiều quá. Nhựa của cây hoa có màu trắng đục, ảnh hưởng xấu tới da, vì vậy cần rửa tay ngay nếu bị dây nhựa ra tay và để chậu cây xa tầm với của trẻ em. Độc tính theo đồn đại. Tại Hoa Kỳ và có lẽ ở một vài nơi khác, có một quan niệm sai phổ biến là trạng nguyên có độc tính. Nguồn gốc của điều này có lẽ là do trên thực tế phần lớn các loài trong chi đại kích có chứa chất độc và có lẽ là do tên gọi của nó trong tiếng Anh (poinsettia) tương tự như từ poison (chất độc). Quan niệm sai này được lan truyền từ những lời đồn đại năm 1919 về một đứa trẻ 2 tuổi đã chết sau khi ăn lá trạng nguyên. Trong khi một sự thật là lá cây này không phải là độc, nhưng những người nhậy cảm với nhựa mủ (latex) có thể bị dị ứng và vì thế tốt nhất không nên đem cây trạng nguyên vào nhà đối với những người nhậy cảm. Nếu ăn phải lá trạng nguyên, đôi khi người hay động vật bị tiêu chảy hoặc nôn mửa. Hoa trạng nguyên gây dị ứng.
	Những người bị dị ứng với nhựa mủ cao su, cũng nên cẩn thận với hoa trạng nguyên, nhất là trong mùa giáng sinh nhiều người thường hay trưng loại hoa này. Vì theo một nghiên cứu của trường ĐH Y khoa Georgia (MCG), các nhà khoa học đã phát hiện ra khoảng 40% người bị dị ứng với mủ cao su thì cũng dị ứng với hoa trạng nguyên. Hầu hết các loại phản ứng trực tiếp xảy ra khi bị dị ứng bao gồm chứng phát ban, thở khò khè, ngứa, muốn chảy nước mũi, khó thở và hạ huyết áp. Nhựa mủ là một đặc điểm chung của một số loài thực vật tiết ra những chất trắng lỏng đục giống như sữa.
"Chúng ta có một vài bằng chứng chứng minh rằng những người bị dị ứng với mủ nhựa của các loại cây cũng có thể phát sinh ra phản ứng gây dị ứng với nhựa của cây hoa trạng nguyên. Từ trường hợp một số người bị dị ứng (ngứa da) khi họ ở trong một phòng giống nhau có trồng hoa trạng nguyên chúng tôi đã đưa ra được kết luận trên, phát hiện được tính chất liên quan này là rất quan trọng", bác sĩ Peter Ranta thuộc ĐH MCG đã phát biểu. Ranta cùng các đồng nghiệp đã tìm thấy hai loại protein gây nên chứng dị ứng thông thường ở nhựa cây cao su và hoa trạng ngyên. Những protein giống nhau này có liên quan tới việc gây dị ứng như khi ăn chuối, quả kiwi và hạt dẻ. Truyền thuyết. Một truyền thuyết Mexico giải thích tại sao trạng nguyên lại gắn liền với lễ Nô en. Một chuyện kể lại rằng ngày xưa , Pepita, một bé gái nghèo bên xứ Mehicô không có quà đem biếu Chúa Hài Đồng trong ngày lễ Giáng Sinh cuối năm . Pepita đang đi bộ chung với người anh họ Pedro , quả tim nặng trĩu u buồn thay vì vui mừng ngày Chúa Giáng Sinh. Pedro an ủi cô bé rằng , món quà đơn giản nhất , nếu được biếu với hết cái Tâm, hay tình yêu của mình, cũng sẽ được Đức Chúa vui vẻ chấp thuận. Không biết làm gì hơn, cô bé Papita quỳ bệt xuống bên lề đường và bắt đầu hái những nắm cỏ dại , và cố gắng gom chúng lại như một chùm hoa . Nhìn chùm cỏ dại xấu xí, lòng cô quặn buồn và xấu hổ vì sự đơn giản của món quà Noel này . Cô cố gắng để không bật khóc thành tiếng và lững thững đi vào ngôi nhà thờ nhỏ. Khi cô bé đến gần bàn thờ nơi hang đá , cô chợt nhớ lại lời anh Pedro lúc nãy : món quà đơn giản nhất , nếu biếu với hết tấm lòng kính yêu cũng sẽ đuợc Chúa nhận . Cô chợt cảm thấy an tâm và đặt chùm cỏ dại bên cạnh nôi Chúa Hài Đồng . Bất chợt chùm cỏ dại khô héo bùng sáng lên và biến thành một bó hoa mầu đỏ rực rỡ và tất cả mọi người đêu đuợc chứng kiến một phép lạ đêm Giáng Sinh hôm đó . Và kể từ hôm đó lòai hoa đỏ rực rỡ này được mọi người gọi là Flores de Noche Buena hay Hoa của đêm Thánh Vô Cùng và hàng năm, hoa lá đỏ này nở rộ mỗi mùa Giáng Sinh (theo Legend of the Poinsettia). Người Aztec cổ đại coi trạng nguyên là biểu tượng của sự trong sạch. Hàng thế kỷ sau, những người Mexico theo Cơ đốc giáo đầu tiên đã chấp nhận trạng nguyên như là hoa Nô en cao quý của họ. Trạng nguyên Mexico, còn được biết đến như là hoa Nô en (Christmas flower) tại Bắc Mỹ, được sử dụng trong nhiều đồ trang trí trong dịp lễ Nô en. Tại Thổ Nhĩ Kỳ, trạng nguyên được gọi là "hoa Ataturk", do trạng nguyên là loài hoa ưa thích của Ataturk, người sáng lập ra Thổ Nhĩ Kỳ ngày nay. (Sưu tầm trên internet). Đọc thêm về hoa Trạng Nguyên. Hoa Trạng Nguyên vào mùa Giáng Sinh tại Hoa Kỳ Hàng năm khi trời bắt đầu trở rét tại Hoa Kỳ thì một loại cây cảnh với những chiếc lá màu sắc rực rỡ xòe to như cánh hoa được trưng bày khắp nơi, từ các thương xá đến các cửa hàng và tư gia tại Hoa Kỳ. Loài cây cảnh này cũng là dấu hiệu báo tin mùa giáng sinh đang về trên đất Mỹ. Ở những quốc gia rét mướt thuộc miền bắc, cây hoa Pointsettias, chúng tôi xin tạm dịch là hoa trạng nguyên, chắc chắn là dấu hiệu cuả mùa giáng sinh. Hầu như tất cả số cây hoa trồng trong chậu tại Hoa Kỳ đều được bán trong mùa đông. Thế nhưng đây là loại cây có nguồn gốc từ Trung Mỹ và lại cần đến khí hậu ấm áp mới tăng trưởng mạnh. Loại hoa trạng nguyên có màu đỏ thắm được biết đến nhiều nhất, nhưng trên thực tế có cả trăm loại khác nhau, những màu sắc điển hình nhất được bày trong dịp lễ giáng sinh ở nước Mỹ là đỏ, hồng và màu trắng ngà. Từ một loài cây của vùng nắng ấm, hoa trạng nguyên dược du nhập vào nước Mỹ như thế nào để trở thành một trong những loài cây cảnh bán chạy nhất ? Vào năm 1825 một người tên là Joel Roberts Poinsett được bổ nhiệm làm trưởng phái bộ ngoại giao của Hoa Kỳ tại Mehico. Ông là một nhà ngoại giao nhưng cũng rất thích cây cỏ, nên khi trở về Mỹ ông đã đem theo một số cây cảnh này. Tên khoa học của hoa poinsettia là Euphorbia Pulcherrima. Trong tiếng Latin có nghĩa là “Loài euphorbia đẹp nhất”. Có hàng trăm loại cây thuộc về chủng loại euphorbia. Cây cao su, cây thầu dầu và cây sắn, tức là cây khoai mỳ, đều cùng một họ với cây trạng nguyên pointsettia. Cây poinsettia mọc dại có thể cao đến 4 mét, chúng chứa chất nhưạ dẻo giống như cây cao su. Hoa trạng nguyên rất nhỏ, chung quanh bông hoa là những chiếc lá màu sắc rực rở khiến người ta ngỡ là hoa thật lớn và vì thế nó đã trở thành loài cây cảnh rất được ưa thích. Đến năm 1920, ông Paul Ecke và sau nữa là con trai ông, đã trồng cây trạng nguyên cho mọc thật cao ở ngoài đồng, sau đó chở chúng bằng xe lửa cung cấp cho các nhà vườn. Những chủ vườn chiết những cây lớn thành nhiều nhánh, trồng những nhánh này trong nhà kính đợi đến mùa lễ đem bán. Đến thập niên 1960 thì người ta thấy xuất hiện những chậu cảnh poinsettia thật đẹp tại Hoa Kỳ và gia đình ông Eckes bắt đầu bán những cành được chiết ra từ giống cây cảnh mới này. Ngày nay có 5 công ty cung cấp các cành chiết poinsettia cho các nhà vườn lớn trên toàn thế giới, trong số này có 3 công ty của Châu Âu. Tại Hoa Kỳ là công ty Oglevee tại Connellsville, bang Pennsylvania và Ecke Ranch tại Encinitas, bang California. Trang trại Ecke cung cấp chừng 75% các cành chiết cho các nhà vườn tại nội địa và khoảng một nửa cho toàn thế giới. Poinsettia, hoa trạng nguyên, là một loài cây cảnh trồng trong chậu được ưa chuộng nhất tại Hoa Kỳ, và năm ngoái các nhà vườn cung cấp các chậu cảnh này đã thu về chừng 250 triệu đô la.